Eerste hulp bij Madeline’s Madeline

De grenzen van waar theater eindigt en het leven begint worden weggevaagd in de opener van Pluk de Nacht Amsterdam. Geen wonder dat het verhaal van Josephine Deckers caleidoscopische Madeline’s Madeline ook overlapt met de emotionele ontstaansgeschiedenis: feit, fictie, film, theater en leven smelten samen als ingrediënten in deze psychologische soep. Tijd om het overweldigende artistieke proces eens uit te pluizen, maar welke draad pak je als eerste op bij een film als deze?

Gewetenswroeging
Misschien beginnen we bij de film zelf? Een poging: Madeline’s Madeline gaat over het gelijknamige tienermeisje, dat zowel onderwerp als lijdend voorwerp wordt in een theaterstuk over haar eigen leven. Deze zwarte dochter van een neurotische, witte moeder geeft zich over aan de excentrieke, schizofrene wereld van improvisatietheater in New York. Haar docent Evangeline (Molly Parker) zoekt naar een nieuw stuk en vindt die in het ontwapende spel van Madeline, die op de planken uit haar eigen verwarrende tienerleven put.

Een idee is geboren: kan Madeline niet dieper graven in haar leven, haar onzekerheden, haar haperende relatie met haar moeder Regina (Miranda July) voor Evangeline’s nieuwe meesterwerk? Gaandeweg Madeline’s Madeline wordt het grijze gebied tussen inspiratie en exploitatie bereikt: Evangeline zet de emoties van Madeline en Regina op het spel om de intensiteit van haar stuk op te voeren.

Achter de schermen voelde regisseur Josephine Decker wél de gewetenswroeging die bij Evangeline ontbreekt. Was ze haar debuterende actrice niet aan het exploiteren voor haar eigen artistieke onderzoeksvragen: hoe maak ik een film die ertoe doet? Waarom maak ik überhaupt films? Om die vragen te beantwoorden moest de regisseur van Butter on the Latch en Thou Wast Mild and Lovely een film maken over het artistieke proces, een film waarin iemand worstelt met dezelfde vragen. Het was tijd voor Decker – die getuige haar nietsverhullende Flames over een ex-relatie en haar even naakte reactie op Marina Abramović’ The Artist Is Present al gedurfde kunst maakte – om nog verder uit haar creatieve comfort zone te stappen.

Helena is niet Madeline
De eerste stap werd gezet toen Decker in de jury zat van een theaterfestival voor tieners. Tussen de te verwachten opvoeringen van Frozen-meezingers zat een monoloog uit Blackbird door de vijftienjarige Helena Howard. De monoloog ging over een vrouw van zevenentwintig die de man die haar misbruikte toen ze twaalf was confronteert met de schade die hij haar heeft aangedaan. Jurylid Decker barstte in tranen uit; Howard huilde mee. Na afloop wisselden ze emailadressen uit en een paar maanden later spraken ze af in Manhatten. In een inzichtvol stuk op Indiewire blikt Decker terug: “Toen ik Helena ontmoette dacht ik: We kunnen iets om dit mens bouwen!”

Zo begonnen Howard en Decker te werken aan een fictionele versie van Howards persoonlijkheid die gelinkt was aan Howards daadwerkelijke leven, maar wel grotendeels fictie is. Al bleek dat onderscheid soms lastig te maken. Decker herinnert zich dat ze soms te ver ging: “’Ik herinner me dat ik dan dacht: ‘Dit is echt erg,’ en dat Helena reageerde: ‘Ik voel hier nu niet zo veel over’.” Daarna werd de conclusie getrokken: “Helena is niet Madeline en er mag nooit meer over deze grens gestapt worden.”

“Madeline achter het stuur”
Ook voor Howard – een van de meest veelbelovende Amerikaanse acteurs van dit moment – was Madeline’s Madeline een intens proces, maar op een andere manier dan voor Decker die worstelde met haar eigen tirannie. “Tijdens het filmen was onze relatie op geen enkele manier zoals die in het script staat,” vertelde Howard aan Vulture. Lastiger dan de relatie met de regisseur was voor Howard de relatie met haar personage. Het kostte haar moeite om zich niet te veel te investeren in de buitengewoon rijke, verwarrende en overweldigende beleveniswereld van Madeline. Tegen I-d zei ze: “Ik was als de passagier in een auto, met Madeline achter het stuur. Wanneer ik de deur uitliep vroegen mensen of het goed met me ging. Ik had het toen niet door, maar ik nam haar staat van zijn over. Zelfs onbekenden benaderden me om te zeggen dat ik er droevig uitzag.”

De gesprekken tussen Decker en Howard verliepen volkomen organisch: “Josephine en ik lazen samen door verschillende versies van het script. Ik zei het als dingen niet leken te kloppen. Bij Josephine gaat het allemaal om feedback. Ik stopte er elementen in van mijn eigen leven, van mensen waar ik mee omging, en dingen die Josephine me vertelde, omdat zij in haar leven zat met iemand met een mentale stoornis. De verhalen die we in deze workshop maakten gingen over het spectrum van bipolaire stoornis en angststoornis.”

Proces-gedreven
Madeline’s Madeline is niet alleen het verhaal van een acterende tiener, maar ook het verhaal van een onzekere jonge vrouw die opgroeit en leert om te gaan met haar mentale stoornis. Die verhaallijn neemt nooit de overhand, maar bepaalt wel de filmervaring: desoriënterend, subjectief en caleidoscopisch. Dat is met name te danken aan het indrukwekkende camerawerk van Ashley Connor die een overweldigende filmische ervaring heeft gemaakt van dit intieme verhaal.

In een interview met Nylon weet deze talentvolle cameravrouw precies te verwoorden wat Madeline’s Madeline zo bijzonder maakt. Ze schaart de film onder een nieuwe stroming verhalen, verteld door artistiek ambitieuze vrouwen die dieper in de beleveniswereld van vrouwelijke hoofdpersonages tasten. “Deze films zijn gemaakt door vrouwen die iets te zeggen hebben over de positionering van vrouwen in de wereld. Madeline’s Madeline komt uit een geïmproviseerde omgeving waar het proces zeer fluïde is. Het is immersief en proces-gedreven.” Eerder vatte Conner precies samen wat dat proces van de kijkers vraagt. Zo geeft ze ook een bijzonder treffende samenvatting van hoe het is om Madeline’s Madeline op het Stenen Hoofd te zien: “Films spreken tot onze menselijkheid en ze vereisen veel van het publiek, dat evenveel moet geven als nemen. Voor mij begint het werk daar. In die bewegende beelden kan je een subversief niveau bereiken om het publiek te bereiken.”